Getuigen en Luisteren – Onder dat motto hield de Mariënburgvereniging op 18 november 2023 haar jubileumbijeenkomst, tevens jaarcongres.

Mariënburg 40 jaar; congres Getuigen en Luisteren

Op 18 november 2023 werd in Utrecht
een congres gehouden over Getuigen en Luisteren,
ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de Mariënburgvereniging.
Dit verslag is bedoeld om de afwezigen er alsnog bij te betrekken
en als een aide-mémoire voor de bijna 100 aanwezigen.

Bestuurslid Walther Burgering, de dagvoorzitter, leidt het congres over Mariënburg tussen verleden en toekomst in; “het getal 40 staat voor verduren, uithouden, bewust worden en koers bepalen”.

Jubileumrede van de Voorzitter

In zijn jubileumrede ging voorzitter Harrie van den Akker in op de doelstelling van onze vereniging, zoals die ook op de website staat: een beweging te zijn, geïnspireerd door het voorbeeld van Jezus. “Wordt wijn van liefde, brood van leven, zoals Hij.” In 1981 werd door 40 katholieken een oproep ‘Getuigen van de geest die in ons leeft’ gedaan, over het visioen van God dienen; er was een tegengeluid nodig. De daarop ontstane beweging is een gemeenschap van luisteren en begrijpen. De taak van de vereniging was vooral het verbinden van een breed scala aan katholieken; maar framing leidde tot polarisatie. We zijn nu het conflict met de kerkstructuren voorbij, maar willen wel kritisch reageren. Reageren is daarbij een middel en geen doelstelling.

Van den Akker ging ook in op de krimp van onze vereniging (in 2023 zijn er 733 leden en 227 abonnees van het Magazine) en op de in 2023 gehouden ledenenquête. Op de 740 uitgezonden e-mails kwamen 372 reacties terug; een hoge score! In 290 reacties werd aangegeven dat men lid was van de vereniging; 166 waren abonnee van het Magazine en 64 waren bezoekers van de website. Van de mensen die reageerden waren er 202 mensen die naar een een eigen kerk gaan (‘binnen de kerk’), 109 geven de voorkeur aan vrije vieringen met eigen voorganger, 59 noemen zich zwevend (op de rand van de kerk) en 76 geven een andere kerkelijke betrokkenheid aan. Ons vermogen blijft groot: € 166.000; wel teren we elk jaar in; we hopen dat donaties en legaten binnen blijven komen. In een menings-peiling in 2020 gaven de leden aan door te willen gaan zolang er een bestuur en een redactie is.

Ook ging de voorzitter in op de Synode over synodaliteit, waar ook onze vereniging een rol in kan spelen. Hij noemde ‘vijf pareltjes’ die in het slotdocument van de eerste sessie in Rome (oktober 2023) verborgen zitten: dat leken voor alles in de kerk mede-verantwoordelijk zijn; dat het gebruik van ronde tafels de methode van luisteren aangeeft; dat onenigheden mogen worden benoemd; dat er zorgen zijn over de rol van de vrouw in besluitvorming en pastorale zorg; dat er een studie moet komen naar vrouwenwijding (diaconaat) en naar homozegening. Hij sloot positief af: “De ballingen keren in stromen terug”; we gaan mee met een kantelende kerk.

Voordracht door prof. Erik Borgman

Erik Borgman hield een inleiding over “Gelijk hebben en gelijk krijgen; van kritiek naar opbouw van de kerk van de toekomst”. We moeten de toekomst van de kerk niet zozeer plannen, maar die ontvangen. God houdt òns overeind; we hoeven de kerk niet overeind te houden. De kerk is de plaats waar gebeden wordt en we ons openstellen voor wat we niet in de hand hebben; dan komt er hoop en kunnen we op weg gaan. Denk niet na over de voortzetting van de kerk, maar begin nú opnieuw. God vindt ons als een schat in de akker. We zijn als kerk niet de enige die na de verzuiling betekenis en bezieling wil bieden. De kerk is het sacrament waarin we de vereniging met God en de eenheid van het menselijk geslacht hoog willen houden. Alle hoop en vreugde in en van de wereld is ònze ‘gaudium et spes’; we zien de wereld in het licht van God en de mensen-gemeenschap. Vanuit eenheid met God denken: dáár bestaat de kerk uit. Wat we als kerk doen is geen last, maar komt voort uit een persoonlijke keuze die ons vervult van vreugde en ons identiteit verschaft; de kerk is een plaats om te vieren dat we de genade hebben van wat we doen. Geloof is geen gedachtegoed, maar een telkens opnieuw te geven antwoord op Gods aanwezigheid. Geloof heeft levende stenen nodig.

Borgman benadrukt, dat de kerk gewond moet zijn: aan onze deur sterven mensen! Er gaan mensen verloren die niet verloren mogen gaan; we moeten huilen om hen. God is in ons mededogen en onze treurnis. God is geen oplossing, maar bewust-zijn, levend houden van de vraag, mededogen, compassie. Herken je God in de straten, ook als we niet weten wat we moeten doen. Wees contemplatief: ons is een goed in handen gegeven dat menselijker maakt. Reageer op wat God ons te zien geeft, wend je tot buitengeslotenen, niet om hen te hèlpen maar om hen te zíén. Er is een crisis van burn-out onder de jongeren: geef hun het gevoel dat ze niet alles zelf hoeven te doen, dat ze niet alleen staan.Drie negatieve conclusies van Borgman zijn: a. Het is niet onze taak de kerk overeind te houden of op te bouwen naar ons ideaalbeeld. De kerk is Gods manier om ons overeind te houden (denk aan David). b. Het is daartoe essentieel dat de kerk zich niet in zichzelf en haar eigen gelijk of fatsoen opsluit (denk aan Zacheüs). c. En evenzeer dat zij en degenen die zich in haar dienst stellen weten: “ik ben de Messias niet” (denk aan Johannes de Doper).

Drie positieve conclusies zijn: a. Plaats alles wat je doet en bedenkt in het licht van het koninkrijk van God, dat nabij is; lees de tekenen van de tijd in het licht van het evangelie (het gaat niet om jou zoals je denkt dat je bent). b. Leg je erop toe de eigen aard van het licht van het evangelie steeds opnieuw te doorgronden en zichtbaar te maken (het gaat niet om relevantie in de wereld zoals zij is). c. Verbind je van hieruit met plaatsen en mensen die getuigen van hetzelfde licht (het gaat niet om identiteit).

Inleiding en workshop door Marian Geurtsen

Marian Geurtsen ging in op ‘Vele vormen van vieren’. De kerk is bidden, en bidden mag altijd; wat thuis gebeurt is niet onderworpen aan geboden en verboden. Dus: wat en hoe wil je bidden? Liturgie is het leven vieren in ontmoeting ook met God. Liturgie is spreken mèt God, niet óver God; een wederzijdse ontmoeting waarin wij met al onze ervaringen aanwezig zijn. Liturgie is van de mensen, niet van de priester. Een viering hoeft niet altijd in het teken te staan van het Paasmysterie. Durf aan te sluiten bij wat er bij de mensen, en in jezelf, leeft. Durf nieuwe wegen te gaan. Gebruik de traditie om oude vormen te actualiseren.

Marian noemde enkele vormen van vernieuwend vieren. In de VS zegenden vrouwen tijdens een picknick hun brood, zoals in Handelingen 2. Er zijn plaatsen waar iedere week een ‘kloosterwandeling’ wordt gehouden, met een lunch. Nu al kunnen ‘huiskamervieringen’ worden gehouden: een gebedsmoment, een bijbellezing gevolgd door een geloofsgesprek, voorbede, en afgesloten door een lunch. In de Dominicus in Amsterdam wordt op dinsdagavonden een oecumenische klimaatwake gehouden: inleiding door een spreker, zang, en stilte. Er worden Christoffel-krachtdagen gehouden voor mensen met een burn-out; heling en zegen wordt gebracht door het verhaal van Christoffel, op de rivier van het leven, met de last op zijn schouder en met een steunende staf.

De aanwezigen gingen in een workshop in negen groepen experimenteren met vernieuwende gebedsvormen: drie groepen maakten een litanie over een zelfgekozen onderwerp, drie maakten een opzet en gebed voor een noveen, en drie ontwierpen een maaltijdzegen. De resultaten worden op de website gepubliceerd.
Aan het slot werd de vergadering opgeluisterd door de komst van Johannes Paulus II (Henk Baars) en Benedictus XVI (Michel Besnard), die vanuit het voorgeborchte de aanwezigen toespraken over de geschiedenis van Mariënburg.