Wilt u iets meer weten over een workshop van uw keuze? Onderstaand leest u korte interviews met een aantal workshopbegeleiders, bij wijze van warming up voor de relibazaar.
Mark Akkerman
Hoe en wanneer kwam je bij Stop Wapenhandel te werken?
In 2006 ben ik als onderzoeker begonnen bij Stop Wapenhandel. Ik was al werkzaam in de vredesbeweging, bij Kerk en Vrede, en bekend met Stop Wapenhandel, o.a. via samenwerking bij acties tegen wapenbeurzen. Het sprak me aan om meer de onderzoekskant op te gaan en daar sluit dit werk goed bij aan.
Wat drijft je?
Mijn belangrijkste drijfveer is het idee en de wil om de wereld iets vrijer, humaner, eerlijker en leefbaarder te maken. Ik kan er niet tegen dat mensen omw2016 stop wapenhandelille van hun zucht naar macht en rijkdom anderen, en de aarde, vertrappen, uitbuiten, uitsluiten en onderdrukken. Militarisme en wapenhandel dragen aan alle kanten bij aan het in stand houden van dit op geweld gebaseerde systeem en de daaruit voortvloeiende ellende.
Heel veel mensen zeggen dat het in Europa al ruim 70 jaar vrede dankzij de NAVO. En die kan nu eenmaal niet zonder wapens. Wat zeggen jullie tegen die mensen?
De NAVO beschermt in de eerste plaats de (economische) belangen van het Westen, die ten koste gaan van de rest van de wereld. De vrede in Europa wordt duur betaald door hen, die lijden onder militaire interventies van oa NAVO-zijde, en onder oorlogen, repressie en armoede die mede door westerse wapens en wapenhandel in stand gehouden worden. Daarnaast moet je de fundamentele vraag stellen of je vrede ooit in stand kunt houden met behulp van wapens. Duurzame vrede kan niet gebouwd zijn op (dreigen met) geweld, dat is slechts de ander iets opdringen omdat diegene zwakker is.
Moet je je niet eerst specifiek richten op het verbod van kernwapens omdat die al het leven vernietigen, niet alleen het menselijk leven?
We steunen uiteraard de organisaties die hard werken aan het tot stand komen van zo’n verbod, daarvoor zullen nog heel wat hobbels genomen moeten worden. Wij willen echter ook de fundamentelere kwestie van wapenhandel in het algemeen aankaarten, en het feit dat dit op geen enkele wijze bijdraagt aan echte vrede en veiligheid, maar juist dagelijks ellende veroorzaakt. Ook wij maken daarin natuurlijk keuzes: we stellen in de eerste plaats wapenexporten naar dictaturen, conflictgebieden aan de kaak, maar we streven naar een afbouw van alle wapenhandel.
Joantine Berghuijs
Joantine Berghuijs doet onderzoek aan de VU naar meervoudige religieuze betrokkenheid en is mede-auteur van het boek God in Nederland.
Hoe denk je over de toekomst van de officiële kerkgenootschappen in Nederland?
Op een aantal kleine protestantse kerken na zal het ledenaantal verder afnemen. En mogelijk neemt de orthodoxie onder de ‘blijvers’ toe.
Wat is je eigen motivatie om deze onderzoeken uit te voeren?
Ik ben persoonlijk zowel als professioneel geïnteresseerd in de manier waarop en de motivatie waarmee mensen religieus zijn en hoe die religiositeit in hun dagelijks leven vorm krijgt.
De titel van je workshop zou je ook kunnen opvatten als wishful thinking. Zo in de trant van: de officiële kerken hebben steeds minder leden, maar de spirituele behoefte van de mens blijft. Is dat ook jouw overtuiging?
Ik twijfel eraan of de spirituele behoefte van mensen blijvend is. En dat zal ik in de workshop toelichten!
Als God niet alleen uit Jorwerd, maar uit heel Nederland verdwijnt, wat zijn dan de gevolgen?
Ik denk niet dat God verdwijnt (beeldspraak), en ook niet dat het geloof in God verdwijnt. Wel dat het traditionele, institutionele christendom meer en meer marginaal zal worden. Maar kerklidmaatschap en geloof zijn zeker niet synoniem! Veel mensen zoeken naar vrijere, individuele vormen voor hun religiositeit.
Ad de Gruijter
Ons Credo spreekt van geloven in de verrijzenis van het lichaam en in het eeuwig leven. Is dit wat gelovigen zich voorstellen van een voortleven na de dood?
Het in het eeuwig leven. Amen spreekt wellicht het meest tot de verbeelding, vooral als we op de grens staan van leven en dood. Uit onderzoek blijkt dat vragen rondom en na de dood meer aan bod komen dan levensverhalen, zingeving, pijn en lijden.
Opstanding en opwekking blijven centrale gedachten. Het belangrijkste christelijke feest is Pasen. Hoe verstaan gelovigen die begrippen? Ook vroeger ontbrak eenduidigheid. Door secularisatie, invloeden van andere religies en (verlies-)ervaringen, nam het aantal voorstellingen toe. Voortlevingsgeloof blijkt te bestaan uit een bricolage aan opvattingen en beelden, ook onder christenen. In de workshop passeren meerdere religieuze en seculiere opvattingen de revue. Geloven in eeuwig leven zal niet voor iedereen de kern van christelijk geloof of persoonlijk credo zijn. Geloven in eeuwig leven heeft een niet vanzelfsprekend gedeelde eenduidige inhoud.
Spreken over leven na de dood. Wat is de waarde van individuele opvattingen?
Voor de gemeenschap is het waardevol om geloofsvoorstellingen met elkaar te bespreken: geloven komt tot stand in een gemeenschap. Gesprekken over leven na dit leven kunnen het eigen geloof verdiepen, verrijken of relativeren. Ik ontmoette eens een echtpaar. De echtgenote was ongeneeslijk ziek. Ik vroeg haar of ze steun had aan haar geloof. Verwachtte of hoopte ze dat er meer was dan hier en nu? Nog voordat zij kon reageren antwoordde haar man: Daar hebben wij het eigenlijk nooit over gehad. Opvattingen over leven na de dood kunnen troost, houvast bieden, tot aanvaarding brengen. Zij kunnen niet voorkomen dat iemand, overtuigd van een leven ná de dood maar ook van een oordeel, angstig is: heb ik het wel goed gedaan?
Zal geloven in méér dan dit leven de manier verbeteren waarop we met elkaar omgaan?
Het geloof in leven na de dood zal niet de eerste drijfveer zijn voor een bijdrage aan een betere wereld. Geloven kan pathologische trekjes hebben. Psychologe en auteur Aleid Schilder (1949-2014) schreef een boek, Hulpeloos maar schuldig (1993). Dat was deels autobiografisch. Zij schreef vooral over ervaringen in orthodox-protestantse gemeenschappen. Zal de angst voor een eindoordeel en wat daarna komt, leidend zijn voor bezoekers van de Relibazaar?
Bert Laeyendecker
De wereld is nooit een toonbeeld van vrede en gerechtigheid geweest. Dat weet u als schrijver van Kritische Stemmen heel goed. Welke ontwikkelingen maken u nu bezorgd?
De toename van de enorme, onbeheersbare complexiteit van de mondiale samenleving. Belangrijke drijvende sectoren daarin als wetenschap, techniek, economie en de financiële sector zijn ondoorzichtig en niet te beheersen. Enige nationale invloed is mogelijk maar het effect daarvan blijft beperkt. Niemand kan ‘de’ wetenschap sturen noch ‘de toepassing’ van kennis tegenhouden, ‘de’ economie richting geven of ‘de’ financiële sector op orde brengen. Nadat de Europese regeringsleiders tijdens de crisis beslissingen hadden genomen, wachtten zij in spanning af hoe de markten zouden reageren en hoopten er het beste van. Niemand kan trouwens uitleggen waarom die werken zoals ze werken. Daar zijn ze te complex voor.
In die sectoren of systemen wordt de rede instrumenteel gebruikt. Die leert ons hoe we een doel zo effectief en efficiënt mogelijk kunnen bereiken. Wat daarmee strijdig is, wordt geweerd. Ethische overwegingen bv. fungeren hoogstens als een fietsrem op een straalmotor.
Deze ’instrumentele rede’ is in het moderniseringsproces steeds sterker geworden. Met heel positieve resultaten. Die heeft ze nog steeds, bv. in de medische wetenschap en de productie van bestaansmiddelen. Maar dat is ten koste gegaan van wat de ‘substantiële rede’ genoemd wordt. Daarmee wordt nagedacht over waarden als gerechtigheid, solidariteit en verantwoordelijkheid. Haar invloed in de samenleving is steeds minder geworden en slijt ook in de privésfeer uit.
Dat heeft (ook) te maken met de erosie van religie die vanouds een bron is van dergelijke waarden. De vraag is dan ook, of religie, i.c. het christendom, nog tegen de instrumentele rede is opgewassen. Concreter, wat kunnen de individuele christenen daaraan eigenlijk doen? Zij voelen zich vaak machteloos t.o.v. de maatschappelijke ontwikkelingen en blijken zich vooral naar binnen te keren, naar het ‘zelf’ en de privéwereld (waar ze vaak uitstekend werk doen). Die zijn ook de belang-rijkste thema’s in de prediking. Toch zijn wij medeverantwoordelijk voor de werking van die syste-men, deels onvermijdelijk maar deels ook ‘vrijwillig’ want de voordelen zijn groot, ook als de nadelen bedreigend zijn. Ligt daar een begin van een antwoord?
Eric van den Berg
Eric van den Berg op Nieuwwij.nl: Instagram is de nieuwe pinksterbeweging.
Ik vind de boeddhiste Petra Hubbeling een prachtmens die geloof en social media fantastisch inzet. Zij is voor mij een typisch voorbeeld van grass-roots religieuze beleving en praxis. Ze is er radicaal positief en kwetsbaar in (wie zegt nu zijn huis op), ze gebruikt social media om in verbinding te komen en te blijven. Ze is benaderbaar, transparant en ze is razend spiritueel. En ook nog eens een goede onderneemster!
Geesje Werkman
U hebt aan de wieg gestaan van de bed-bad-broodregeling voor vluchtelingen. Wat is uw bijdrage geweest?
Allereerst in contact met de advocaat bedenken waar we voor zouden gaan. Alleen voor de kwetsbaarsten? Of voor iedereen die op straat kwam? Het werd voor iedereen, omdat iedereen die op straat wordt gezet zonder rechten kwetsbaar is, wij ook. Daarna de communicatie in de diverse geledingen van de kerk, ook de kerkelijke kantoren in Brussel en Straatsburg. Het in kaart brengen op welke wijze we als kerk betrokken zijn bij de problemen van mensen die op straat staan. Dit was nodig om aan te tonen dat de kerk belang heeft. Overleg in Straatsburg, lobby in Nederland, maar ook bouwen aan draagvlak voor de klacht in Nederland en in de kerk, en in kerkelijke gemeenten.
In het IKON-programma De Nieuwe Dag van 9 november 2015 deed u een verrassende uitspraak: Vluchtelingen zijn een rijkdom. Waarom vindt u dat?
Er zijn verschillende manieren waarop je hierop uit kunt komen. In de Bijbel staat in Matheus 25: Ik was vreemdeling, en gij hebt mij gehuisvest. Met de vluchteling komt dus ook God mee, hoe leren wij de God kennen die met de vluchteling mee komt. In de verhalen van vluchtelingen ontwaar je God, maar ook doorzettingsvermogen, lijden, geluk, je kunt nieuwe verhalen horen, nieuwe culturen ontwaren, nieuwe geschiedenissen. Dat waar we vaak voor op vakantie gaan, komt nu zomaar naar ons toe.
Vindt u dat er op dit moment een actief en breed openbaar debat gaande is over het onderwerp vluchtelingen?
Er is een publiek en politiek debat gaande, maar heel vaak alleen een polair debat, waarbij de nuances nauwelijks worden gehoord. Ook ontbreekt de stem van vluchtelingen in dit debat., Kerk in Actie wil in het komend jaar op zoek gaan naar de stem van vluchtelingen in dit debat en hen stem geven, zodat ook hun geluid wordt gehoord.
Op de website nieuwwij.nl staat nog een interview met Geesje Werkman:
Ik ben erg gevoelig voor onrecht in systemen.
Mariëlle van Beek
Tijdens uw studie geneeskunde kwam u in aanraking met Sacred Dance en u werd er diep door geraakt. Kunt u dat uitleggen?
Door het dansen voelde ik dat er een diepere laag in mezelf aangeraakt werd en later begreep ik dat het te maken had met het herinneren dat er meer is dan ik en de ander.
Ziet u datzelfde bij uw cursisten gebeuren? En wordt er (in de groep) over gesproken?
Dat varieert. Sommige cursisten komen omdat ze het dansen in een groep gewoon fijn vinden; anderen ervaren het diepe in zichzelf en worden in hun wezen geraakt. Tijdens de cursussen wordt er in groepsverband niet over gepraat. Als het gebeurt, is het onderling. In de opleidingen spreek ik er wel over in de groep.
Wat is het verband tussen Sacred Dance en Spiritualiteit?
In deze vorm van dansen wordt er een weg geboden die te maken heeft met het oprichten en waarnemen van jezelf, van de ander en het openen naar de ander toe. Het is een weg naar de ervaring/herinnering dat er meer is ik en de ander, dus de Ander/het goddelijke/God/het Licht…hoe ieder het ook wil benoemen. Het je daarvan bewust worden.
Zijn het alleen vrouwen die zich tot deze vorm van dansen voelen aangetrokken?
Ja, hoofdzakelijk wel vrouwen, af en toe nemen er ook een paar mannen deel aan de cursussen.
Tom van den Beld
Je wilt in je workshop laten zien hoe Jezus relevant kan zijn voor ons hedendaags geloven. Kun je dat wat aanvullen?
Als je het evangelieverhaal vertaalt in hedendaagse termen, blijkt het verrassend actueel. Jezus laat zien hoe te leven, met de liefde als basis van alles. Dat betreft meestal het alledaagse (Zaligsprekingen), maar kan in uiterste consequentie het opofferen van je eigen leven betekenen. Dat deed hij zelf. Dat is totale overgave. Het zou wel eens kunnen zijn dat in de huidige geradicaliseerde en verwarde wereld van ons soms als antwoord zo’n totale overgave gevraagd wordt. Jezus geeft ons daarvoor de handvatten.
Ondanks het optreden van paus Franciscus lijkt de Rooms-katholieke Kerk in Nederland weinig politieke en maatschappelijke relevantie te hebben. Kunnen individuele katholieken daar iets aan veranderen en hoe dan?
Het is waar dat die relevantie gering is. Binnen de Nederlandse kerkleiding zijn er slechts enkelen die maatschappelijk iets van zich laten horen. Een gezamenlijk standpunt van de bisschoppen is er niet. Toch blijkt dat er onder de Nederlandse katholieken velen zijn die op allerlei terreinen maatschappelijk actief zijn. Het blijft echter verspreid en in het verborgene. Zij zijn gebaat bij inspiratie vanuit de kerkleiding, maar vooral bij inspiratie door en van elkaar. Het ijzersterke verhaal van het evangelie is, mits goed vertaald ook een aansprekend verhaal voor deze tijd. Katholieken zouden de moed moeten hebben om, ieder met hun eigen talenten, gezamenlijk aan dat verhaal handen en voeten te geven in onze moeizame hedendaagse samenleving. Waar een wil is…!
De zoektocht naar zingeving stuurt veel mensen de kant uit van Oosterse godsdiensten. Waarom hield en houd jij vast aan het Christendom?
Er is grote behoefte aan bezinning en verdieping. De christelijke kerken in het westen hebben daarin lange tijd te weinig geboden. Hun institutionele karakter stond daarbij in de weg. Mensen gingen hun heil zoeken in het Oosten. Ik heb de laatste jaren de rijkdom van de christelijke levensvisie mogen herontdekken en gemerkt dat die juist mij als mens van deze westelijke wereld het beste past. Diepgang en praktische naastenliefde zijn daar één geheel.
Ingrid van Neer
Welke aspecten in Augustinus’ relatie met God ziet u als universeel?
De integere manier waarop Augustinus zijn zoektocht naar Wijsheid en zijn innerlijke gesprekken met God heeft opgeschreven, spreken vele lezers van de Confessiones aan: alsof hij het over mij heeft. Zijn gedachten en ervaringen zijn herkenbaar, universeel. Wel vind ik de enorme diepgang die Augustinus in zijn denken over God bereikt en die hij zo toegankelijk kan verwoorden, uniek. Tegelijkertijd maakt Augustinus duidelijk dat God een persoonlijke God is die in ons hart zit, niet ver weg maar juist dichtbij: een God die op ons wacht, die ons mist als we er niet zijn. Die relatie kan ook onze relatie met God zijn.
Het lezen van Augustinus en vooral de augustijnse gemeenschap motiveerden me om me als lekenaugustijn aan de Orde te verbinden.
De verbinding tussen Augustinus en Rembrandt is verrassend. Maar was het schilderen van Bijbelse taferelen niet heel gewoon in de 17e eeuw en had u dus in plaats van Rembrandt ook een andere schilder uit die tijd in uw workshop kunnen behandelen?
In de jonge protestante Republiek der Zeven Provinciën was er een enorme belangstelling voor de Bijbel, in woord en beeld. Natuurlijk zijn er andere schilders, maar Rembrandt heeft vaker – bijna 1000 keer – een Bijbelse voorstelling geschilderd. Hij zoekt het kantelmoment in het verhaal en heeft daarbij de emoties van de hoofdpersoon diep doorgrond. Ook Augustinus laat zien dat hij de menselijke psyche door en door kent. Dan zijn er twee meesters aan het werk die de Bijbel dichterbij brengen.
Is er een hedendaagse, internationaal bekende schilder te noemen wiens religieuze voorstellingen even inspirerend zijn?
Om bij Augustinus te blijven: ik heb bijna 100 afbeeldingen van de bekeringsscène van Augustinus bestudeerd en daarover een artikel geschreven. Een hele krachtige afbeelding waarop je zelfs geen vijgenboom, tuin, boek of engel ziet, is die van Roberto de Santis uit 1986. Augustinus ziet het licht, wordt naar het licht toegetrokken, uit de donkere omgeving weg.
Manuela Kalsky
Manuela Kalsky op Nieuwwij.nl: We moeten onze eigen vooroordelen en angsten onder ogen zien.
Interessanter is dat (…) de mensen die in de kerk blijven, heel divers geloven. Zo is het geloof in een theïstische God, een God als persoon die zich buiten deze wereld bevindt, sterk afgenomen. Onder de kerkleden zitten veel ietsisten en zelfs atheïsten, zo blijkt uit het onderzoek.
Ad de Groot
Bezield Verband Utrecht haalde enige tijd geleden alle voorpagina’s met zijn protesten tegen gedwongen parochiefusies en kerksluitingen. Hebben die protesten nut gehad?
Wij hebben in de afgelopen jaren directe steun gegeven aan ongeveer 60 lokale geloofsgemeenschappen over heel Nederland, waarvan er vele nu nog bestaan en in het bezit zijn van hun kerk.
Verder hebben we bijeenkomsten georganiseerd en praktische adviezen verleend die aan betrokkenen inspiratie en morele steun boden. Het lijkt erop dat het kerksluitingsproces, door kardinaal Eijk met grote voortvarendheid ingezet in het najaar van 2013, sinds medio 2015 sterk is vertraagd. In een aantal gevallen zijn aangekondigde kerksluitingen of het verbod op lokale vieringen zelfs teruggedraaid.
Ook hebben wij regelmatig acties gevoerd om het Vaticaan te informeren over de catastrofale gevolgen van het concentratie- en kerksluitingsbeleid in de Nederlandse kerkprovincie. We zijn ervan overtuigd dat het Vaticaan goed op de hoogte is van de ontwikkelingen in Nederland. Dat hebben wij o.a. gemerkt in onze kontakten met de nuntius en tijdens onze gesprekken met verschillende hoogwaardigheidsbekleders gedurende ons bezoek aan het Vaticaan met onze Noodkreet aan paus Franciscus. We brachten toen meer dan 12.500 steunbetuigingen uit meer dan 100 lokale geloofsgemeenschappen met ons mee.
Als het Vaticaan zo goed geïnformeerd is over de situatie in de Nederlandse kerkprovincies, waarom wordt er dan niet ingegrepen? Men ziet toch de desastreuze gevolgen wat betreft kerkbezoek en kerkelijke betrokkenheid?
Het komt zelden voor dat het Vaticaan rechtstreeks ingrijpt in een bisdom. Veranderingen moeten komen door stille diplomatie en het benoemingsbeleid. Het is tekenend en hoopvol dat Mgr. De Korte, de meest progressieve van onze bisschoppen, is benoemd in het grootste bisdom van Nederland. Hij voert een beleid van stimuleren in plaats van opheffen van lokale geloofsgemeenschappen.
Het rapport God in Nederland van maart 2016 zegt dat voor veel Nederlanders het christendom een onbekende (…) wereld geworden is. Kan Bezield Verband niet beter gaan samenwerken met de PKN om daar verandering in te brengen in plaats van protesteren tegen bisschop Eijk?
Wij zijn geen kerkhervormers. Onze missie is het ondersteunen van lokale geloofsgemeenschappen. We doen dit door begeleiding bij overleven, verzet tegen gedwongen sluiten van kerken, kerkjuridische adviezen, maar ook hulp bij het (re)vitaliseren van een geloofsgemeenschap. In mijn workshop wil ik daar vooral de nadruk op leggen met concrete voorbeelden.
Annemarie Revenberg
Om Alle Zielen is een jaarlijks terugkerende bijeenkomst in het Augustijns Centrum de Boskapel in Nijmegen. Hoe is dat ontstaan?
In de Christelijke traditie is het gebruikelijk om op 2 november dierbare overledenen te herdenken. Wij hebben deze traditie vernieuwd en verbreed, het in een eigentijds jasje gestoken. De vernieuwing zit in het volgende: mensen krijgen de gelegenheid een persoonlijke belevingstocht te lopen om stil te staan bij hun eigen zieleroerselen. De verbreding houdt in dat alle mensen, groot en klein, religieus of niet religieus hier aan deel kunnen nemen. We zijn van mening dat we door dit event tegemoet komen aan een behoefte.
Wat is de bron waaruit de herdenkingsrituelen ontspringen?
Rituelen hebben in zich waar ze naar verwijzen. Door een ritueel komen mensen bij hun symbolisch bewustzijn. Mensen kiezen hun eigen rituelen in aansluiting bij hetgeen ze zich willen herinneren. Dit betekent dat de bron van de rituelen in de mens zelf zit. De activiteiten/rituelen hebben een spiritueel karakter waardoor mensen transcendente ervaringen kunnen hebben, maar dat hoeft niet per se. Voorbeeld: Muziek kan ons overstijgen. Bij een activiteit als sacred dance worden we innerlijk en uiterlijk in beweging gezet en dit kan, wanneer je religieus bent, als heilig worden ervaren. Iemand die niet gelovig is zal dit niet als heilig ervaren. Beiden kunnen gemeenschappelijk ervaren dat dans gevoelens op kan roepen van liefde, dankbaarheid, ruimte geven en nemen, van vrijheid of loslaten.
Bij de meeste rouwbijeenkomsten neem je deel aan een gezamenlijk ritueel. De opzet van Om Alle Zielen is veel meer individueel van aard. Gaat de troost van een gezamenlijke ervaring zo niet verloren?
Het gezamenlijke openingsritueel zorgt direct voor verbinding. Na dit openingsritueel kan ieder een eigen tocht lopen. Tijdens die eigen tocht kan er een gezamenlijkheid / verbinding ervaren worden door de aard van de rituelen. Tijdens het lopen ervaren mensen de aanwezigheid van anderen. Dit geeft troost en verbinding. Het ritueel, de naam van een geliefde overledene laten uitzingen, raakt ook andere aanwezigen. Mensen ervaren dat zij niet alleen verliesgevoelens hebben. Ieder heeft het eigen verlies en bovenal de dankbare herinneringen. De sfeer tijdens het event Om Alle Zielen wordt als troostend en verbindend ervaren. Dit geldt ook voor de activiteiten. Het slotritueel zorgt voor een gezamenlijke afronding.
Henk Meews
Wat heeft je zo getroffen in de film Des Hommes et des Dieux dat je deze als uitgangspunt neemt van je workshop?
Allereerst was ik benieuwd hoe een film over een clubje monniken ergens in Algerije de hoogste prijs op het filmfestival van Cannes kon winnen. Mij trof in die film met name de onwaarschijnlijke combinatie van sober, alledaags leven en radicale verbondenheid tot in een brute dood. In alle uitzonderlijkheid zat daar blijkbaar vervolgens een boodschap van hoop voor heel veel mensen in verborgen.
Je proefschrift uit 2011 vergelijkt diaconie en mystagogie. Ga je de inhoud ervan ook gebruiken in je workshop?
Uiteraard. In het leven van deze monniken, zoals trouwens ook in doodgewone, alledaagse trouw van mensen aan zichzelf en aan elkaar, openbaart zich een mysterie waarmee we ons gewoonlijk niet zo op ons gemak voelen omdat het ons ontregelt. Als er een barst, een breuk ontstaat in ons gewone bestaan kan zich een diepte openen als van een angstwekkende peilloze afgrond: de dood? God? Niets? Die mysterieuze diepte kunnen we leren erkennen en beminnen als onze heldere afgrond (Wiman). Daarover gaat mystagogie.
Is er verschil tussen caritas en diaconie?
Organisatorisch gezien is er verschil: de parochiële caritas instelling is een officieel orgaan met een door de bisschop benoemd bestuur. Onder diaconie wordt gewoonlijk het geheel van informele activiteiten en werkgroepen verstaan die zich met name richten op hulp voor wie geen helper hebben. Wat in Nederland vaak diaconie genoemd wordt valt in het buitenland onder de officiële caritas. Inhoudelijk gezien is diaconie een bepaalde vorm van liefdedienst: liefde, caritas, die ons verbindt met degenen die liefde het meest nodig hebben. De oorsprong, de dragende grond en de bestemming van deze liefdedienst is volgens het christelijk geloof: de drie-ene God die zich in zelf gave aan de mens niets dan liefde toont. Daarin zijn caritas en diaconie dus gelijk.
Zou het als alternatief voor de haperende oecumene niet prachtig zijn als op lokaal niveau diaconale en caritasinstellingen meer gingen samenwerken?
Ja, dat zou heel mooi zijn, en dat gebeurt ook al steeds meer. Van oecumenische betekenis is die samenwerking volgens mij alleen dan echt, wanneer in en door dat diaconale samenwerken die diepte, die heldere afgrond, zich opent waarin wij kunnen leren geloven en bekennen: ubi caritas et amor, ibi deus est, waar menslievendheid is en minnen, daar is god.
