Kritisch katholieken uit Europa ontmoetten elkaar op 6 mei 2012 in Freising op de jaarvergadering van het ‘Europees Netwerk Church on the Move’. Zij spraken over ‘Kiezen voor de armen’, ‘het Tweede Vaticaans Concilie’ en over ‘Nieuwe kerk-initatieven’. Henk Baars was erbij, namens Mariënburg.
Kiezen voor de armen
Vermoedelijk was ik nog te jong om het in de gaten te hebben maar aan het einde van het Tweede Vaticaans Concilie schreven 40 bisschoppen het zogenaamde Catacomben pact. Een oproep om kort gezegd af te zien van rijkdom en veel bisschoppelijke flauwekul en vooral de optie voor de armen te kiezen. Het document werd uiteindelijk ondertekend door meer dan 500 concilievaders. Zo heette dat toen. Kom daar nu nog eens om. De situatie in Westeuropa wat bisschoppelijk inzet betreft is vrij triest door de ogen van kritische katholieken. Het is crisis in Europa, maar de r.k kerk, althans uit de mond van bisschoppen, heeft eigenlijk geen relevant antwoord meer. Bisschoppen die lobbyen op Europees niveau laten zich graag fotograferen met Barrosso, om te benadrukken dat ze nog steeds veel invloed hebben en dat ze het volk Gods vertegenwoordigen met al hun standpunten. Maar dat is natuurlijk nooit waar geweest. En zeker niet in de huidige tijd.
Dat stelde het Europees Netwerk Church on the Move (EN) in het weekend van 3-6 mei 2012 vast. Mariënburg is lid van het netwerk dat veertien landen omvat. Het EN is de laatste tijd buitengewoon actief in de Europese instituties, de raad, het parlement en verschillende commissies. Voor parlementariërs is het steeds duidelijker dat er dikwijls katholieke meerderheden zijn die niet anti abortus of anti euthanasie zijn en die fundamentalistische onderdrukkingstendenzen van de katholieke kerk wil bestrijden.
Het EN besloot lid te worden van de ‘Alliance for a Secular Europe’. Het wordt van belang geacht dat we deel uit maken van netwerken die op Europees niveau ijveren voor meer neutrale posities van staten ten opzichte van religies.
Tweede Vaticaans Concilie
De bijeenkomst stond vooral in het teken van 50 jaar tweede Vaticaans concilie. Het EN besloot een persconferentie te geven rond de verjaardag van het begin van het concilie, 9 oktober in Rome. Mariënburg zal meedoen aan de voorbereidingen, met de nadrukkelijke kanttekening dat dit concilie voor jongeren vrijwel historie is en bepaald geen levende werkelijkheid. De Duitsers herkenden dat.
Katholiek en protestant is geen belangrijk onderscheid meer voor jongeren. Immers wij hebben onze kinderen opgevoed om zelf te kiezen en dat doen ze ook. Maar ondertussen blijft het belangrijk ook voor de grijze koppen, waar er steeds meer van komen, dat de geest van het concilie moet worden 
teruggepakt. Het moet geen viering van het verleden worden. De grootste denkers achter het concilie ontwierpen met zeer vooruitziende blik een kerk voor een tijd die nog moet komen. We staan meer dan ooit voor de opdracht om het christendom opnieuw uit te vinden, al is het maar dat dit katholiek systeem uitgeput begint te raken. En vooral de mensen daarin.
Ook in andere landen zijn er priesters met vijf en meer parochies, met geen enkel uitzicht op de toelating van gehuwde mannen tot het ambt, laat staan vrouwen. De zelfopoffering van velen is te groot. Ik ken eigenlijk geen priesters die geen schade hebben opgelopen door het verplichte celibaat.
Nieuwe kerk-initiatieven
Het meest herkende ik me in de Hongaarse organisatie Bokor, dat woud betekent. Een jonge vertegenwoordiger daarvan was aanwezig. Het betreft een ondergrondse kerk die ontstond gedurende de communistische overheersing. Er waren in die periode weinig tot geen priesters die de groepen durfden te bedienen. Dus men begon het zelf te doen. Na de Wende wilde men niet terug in het hok en bleef op een eigenstandige wijze de mis vieren. Nu worden ze ineens gezien als kritische katholieken die eruit liggen, maar ze werden als helden vereerd in de communistische periode. Het kan verkeren.
De zuurstof voor het nieuwe begin wordt nooit geleverd door de clerus, het traditionele systeem komt dan teveel mee. Koester de breekbare nieuwe initiatieven die een kerk vormen waar je misschien wel bij wil horen en waarbij je je niet hoeft te schamen voor de standpunten die men inneemt. Ik noemde al Bokor in Hongarije, maar ook de Intentional Eucharist Communities in de USA, waar er velen van zijn, basisgroepen in België en in eigen land natuurlijk de basisbeweging en de laatste tijd de nieuwe gemeenschappen rond teksten van Huub Oosterhuis en de muziek van Löwenthal en Oomen. In de grote steden is het een alternatief voor het onverschillige conservatisme van vele parochies.
Tot slot hadden onze Duitse gastheren de prachtige moed ons mee te nemen naar Dachau in de buurt van Freising waar wij vergaderden. Een Duitse vrouw vertelde mij dat haar vader in krijgsgevangenschap had gezeten en zijn leven lang geworsteld heeft met de zinloosheid van zijn soldaat zijn. Een onbespreekbaar gat in de geschiedenis van het gezin. Ik vertelde dat mijn vader soldaat was in mei 1940 in Rotterdam en zijn leven lang geworsteld heeft met niet te verwerken ervaringen.
Op het kampterrein zijn vier gebedshuizen ingericht van verschillende godsdiensten. Zij zijn met al hun praktijken, liturgie en gebed uiteindelijk altijd nog het best in staat om enigszins vorm te geven aan onuitspreekbare gevoelens en onverdraaglijke schuld. Laten we dat niet kapot maken.
Henk Baars, waarnemend voorzitter Mariënburg
