Het is fijn dat de Paus wat goeds over vrouwen zei: vrouwen zijn belangrijker voor de kerk dan bisschoppen en priesters. Fantastisch. Maar wat hij daarna zei baart me zorgen. Zonder theologisch inzicht en kerkelijk realisme komen we er niet.
De vrouw kan niet gewijd worden, zei de Paus, want dat ligt niet in Gods bedoeling. Hoefde ook niet, volgens hem. Want de vrouw bekleedt al een hoge positie in de kerk, net als Maria, de moeder van Jezus. Die was ook geen gewijde priester. De Paus haalt hier de redenering aan van Paus Johannes Paulus II in Mulieris Dignitatem. God de Vader wilde van alle eeuwigheid dat zijn Zoon als man mens zou worden. Zijn mannelijkheid was belangrijk. Aan de ene kant staan de Vader en Christus de Bruidegom, aan de andere kant Maria als Moeder en de Kerk als Bruid. Daarom kunnen alleen mannelijke priesters Christus de man, de Bruidegom, vertegenwoordigen terwijl Maria en vrouwen in het algemeen als Bruid hun liefde ontvangen en beantwoorden. In feite, zegt Johannes Paulus II, is de waardigheid van Maria en vrouwen in het algemeen als symbool van liefde zo hoog dat ze die van een priesterwijding overstijgt.
Pauselijke adviseurs hebben deze redenering nog duidelijker uitgelegd. Hans Urs von Balthasar, lievelingstheoloog van Paus Johannes Paulus II en door hem tot kardinaal verheven in 1988, stelt: “Het priesterambt en sacrament zijn middelen om zaad door te geven. Dat is aan mannen voorbehouden. Zij beogen in de Bruid haar funktie als een vrouw in werking te brengen.” Elders: “Wat anders is de Eucharistie dan, op een hoger niveau, een eindeloze daad van het vruchtbare uitgieten van Zijn gehele vlees, zoals een gewone man alleen kan bereiken voor een kort ogenblik met een beperkt orgaan van zijn lichaam?” Zie bespreking hier.
Zover wil Paus Franciscus waarschijnlijk niet gaan. Maar wat dan van zijn argument dat de vrouwelijke waardigheid zo groot is dat een vrouw niet gewijd hoeft te worden. Klinkt dat niet een beetje als: moeders waardigheid in ons gezin is zo hoog dat ze niet aan tafel hoeft mee te eten maar rustig in de keuken kan blijven? Of: de vrouw is zo vaardig dat ze niet zelf achter het stuur moet gaan zitten en proberen auto te rijden? Is de Paus zich niet bewust dat historisch bewezen kan worden dat de redenen waarom vrouwen van het priesterambt werden uitgesloten cultureel waren? Vrouwen werden als tweederangswezens beschouwd. De zonde van Eva werd blijvend aan vrouwen toegeschreven. Door hun maandbloedingen waren vrouwen liturgisch onrein.
Gelukkig zei Paus Franciscus ook dat de theologie van de vrouw meer bestudeerd moeten worden. Ik zeg ‘gelukkig’ omdat hij daarmee eigen onkunde – of kerkelijke onkunde? – toegeeft. Degelijke theologisch studies over de vrouw bestaan natuurlijk al lang al. Dus als de Paus om raad wil vragen, laten we hopen dat hij dan niet de gebruikelijke Vaticaanse procedure zal volgen waardoor alleen mannelijke wetenschappers gevraagd worden en dan nog alleen diegenen die het al eens zijn met het officiël standpunt. Daarom dat de uitingen van de Paus, hoe goed ook bedoeld, me wel zorgen baren.
John Wijngaards
