Armoede bestrijders – Samenvatting manifest schuldvrij

Artikelindex

Manifest Schuldvrij! – 21 september 2017.

Drie miljoen keer belde vorig jaar een deurwaarder aan; meer dan 1 miljoen keer werd er beslag gelegd op loon, uitkering of bankrekening; 28.000 keer werd water of elektriciteit afgesloten; en 8.000 keer werd een huis ontruimd.
Armoede in Nederland, dat is steeds vaker een stapel ongeopende post. Eigen schuld of dikke pech: een schuld is zo gemaakt. En eenmaal in de schulden kom je er bijna niet meer uit. Schulden groeien door boetes en rente uit tot astronomische bedragen, mensen verliezen het overzicht, sluiten de gordijnen en hopen dat het weggaat.
Wij geloven dat niemand hier beter van wordt. De schuldeiser ziet zijn geld niet terug. De schuldenaar meldt zich ziek, ziet zijn relatie op de klippen lopen, zijn kinderen groeien op in chaos. En de belastingbetaler is honderden miljoenen kwijt aan een uitdijend hulpverleningsmoeras.
Het moet beter en het kan beter. Daarom doet Schuldvrij! een vijftal aanbevelingen aan de politiek.

1. Doe geen kwaad: stop met het beboeten van armoede
   De overheid heeft de twijfelachtige eer om zowel de grootste als de meest onredelijke schuldeiser van Nederland te zijn. Ingewikkelde overheidsregels als het toeslagensysteem veroorzaken jaarlijks voor miljarden aan schuld. En waar een incassobureau maar 15 procent incassokosten in rekening mag brengen, rekent de Nederlandse overheid vaak een veelvoud daarvan.
   Een bekeuring voor een onverzekerd brommertje is 390 euro, maar wie zo’n bekeuring niet kan betalen mag nog eens 780 euro extra betalen. Dat is 390 euro boete voor een onverzekerd voertuig en 780 euro boete op armoede. Of neem de zorgverzekering: 270.000 duizend Nederlanders moeten elke maand een kwart extra boetepremie afdragen, omdat ze zes maanden betalingsachterstanden hebben. Het is duur om arm te zijn.
   Eenmaal in het krijt bij de overheid krijg je te maken met een meedogenloze incassomachine, zoals de Nationale Ombudsman in rapport na rapport heeft laten zien. Door ongenadig incasseren van het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) en de Belastingdienst komen veel mensen zelfs onder het bestaansminimum terecht (waardoor er vaak elders weer schulden ontstaan).
   Aan de overheid een simpel devies: doe geen kwaad. Wij geloven niet dat je een geldgebrek op kan lossen door boetes uit te delen. Integendeel. Het is onfatsoenlijk om armoede te beboeten. Het is onfatsoenlijk om mensen onder een bestaansminimum te brengen.
2. Stop de wanpraktijken in de incasso-industrie
   Elke dag overtreden incassobureaus in Nederland de wet. Uit onderzoek van de Autoritieit Consument en Markt (ACM) blijkt dat zo’n één op de vijf incassobrieven onterechte kosten bevat. Dat betekent dat er in Nederland zo’n twee miljoen (!) onrechtmatige brieven uitgaan van incassobureaus. ‘Als iemand klaagt, dan haal je die kosten weg,’ vertelde een incassomedewerker ons. ‘Maar negen van de tien keer hoor je niks.’
   Veel schuldopkopende incassobureaus behandelen de wet als een hinderlijke horde bij het incasseren. Enkele steekwoorden uit recente uitspraken van de kantonrechter over de praktijken van dit soort partijen: ‘pertinent verkondigde onwaarheden’, ‘een veel te gemakzuchtige benadering’, ‘veel te gebrekkig onderbouwd’, ‘geharrewar’ en een ‘verwarrende opstelling’.
   Weinig schuldenaren kennen hun recht, nog minder halen hun recht. Wij vinden dat het nooit mag lonen om als incassobureau de wet te overtreden. Incassobureaus moeten vergunningplichtig worden en er moet strakker toezicht komen.
3. Heroverweeg de marktwerking voor deurwaarders
   Door de invoering van marktwerking zijn deurwaarderskantoren zich meer en meer gaan schikken naar de wensen van de schuldeiser. Met alle gevolgen van dien. Het is een doelloze wedloop van beslaglegging geworden, waarbij soms tien deurwaarders op dezelfde tientjes jagen. ‘Van een kale kip kun je niet plukken,’ verzuchtte een deurwaarder tegen ons. ‘Maar momenteel proberen we er toch nog soep van te trekken.’
   Het experiment met marktwerking is wat ons betreft mislukt. Er zou zoals vroeger weer één deurwaarder per gezin moeten komen die alle schuldeisers vertegenwoordigt. Die kan dan met een menselijke maat de belangen van schuldeiser en schuldenaar afwegen, zonder hijgende concurrentie in zijn nek.
4. Zorg voor samenhang: geef de overheid één gezicht
   In Nederland jagen we momenteel mensen eerst in Naam van de Koning op kosten, om pas jaren later een klein leger hulpverleners – ook namens de Koning – de ontstane puinzooi op te laten ruimen. Voordat mensen met schulden eindelijk in zicht van de hulpverlening komen zijn ze al door tal van instanties gezien. Ze verschijnen in de administratie van het CJIB, een deurwaarder is langs geweest, iemand is al voor de rechter verschenen.
   Wij pleiten voor samenhang: breng alle overheidseilandjes die zich bezighouden met schulden onder één dak. In Zweden laten ze zien dat dit kan. Daar werken deurwaarder, schuldhulpverlener en schuldsanering samen in één instelling. Als een deurwaarder daar vijf keer langskomt, dan gaat er een lampje branden: moeten we deze persoon geen hulp bieden? Misschien de schuldsanering in geleiden? Het samenbrengen van alle partijen die nu volgens hun eigen logica handelen voorkomt een hoop ellende en maakt het mogelijk sneller te handelen.
5. Bied meer mensen een perspectief op een schuldvrij bestaan
   In Nederland is het doodnormaal dat de directeur van V&D naar de rechter kan om die middag nog failliet te worden verklaard, maar om als burger van je schulden af te komen moet je eerst een bureaucratische triathlon lopen – ongetraind. ‘Bij veel van de mensen die bij mij op zitting verschijnen vraag ik me af: waarom hebben we dit niet vijf jaar eerder opgelost?’ vertelde een saneringsrechter ons onlangs.
   We hebben het dan ook vreselijk ingewikkeld gemaakt. Eerst moet je langs de schuldhulpverlening, die schuldeisers lief moet vragen of ze mee willen werken aan een betalingsregeling. Pas als dat niet lukt (en dat lukt meestal niet), kan iemand naar de rechter om de wettelijke schuldsanering in te gaan.
   Wij denken dat dit veel eenvoudiger kan. Schulden die niet betaald kunnen worden, zullen ook niet betaald worden. Het heeft geen zin om mensen in zo’n situatie weg te laten kwijnen in stress en onzekerheid, terwijl de schulden door blijven groeien.
   Een schone lei moet daarom sneller in zicht komen. Maak de toegang tot schuldsanering niet afhankelijk van de goede wil van schuldeisers. Zorg voor één loket waar iemand een overzicht van zijn schulden kan krijgen en zorg dat er binnen zes weken uitsluitsel komt over het verkrijgen van een schone lei (zie ook punt 3). Geef ook de mogelijkheid om iemand onmiddellijk van zijn schulden te ontslaan waar dat redelijk wordt geacht.
6. Tot slot. Wij geloven dat de schuldenindustrie een geldverslindend circus is. Of we het nou willen of niet: we betalen daar als belastingbetaler allemaal aan mee: meer depressies, meer ziekteverzuim, meer hulpverleners, meer uitkeringen en ga zo maar door. Belangrijker nog, dit is een enorme verspilling van een half miljoen Nederlandse burgers. Als die bevrijd worden van hun verlammende schuldenlast komt er een potentieel vrij van energie, talent en arbeidskracht waar iedereen gebaat bij is. Geef mensen weer hoop en toekomst en we krijgen er een rijkere samenleving voor terug.