Synode over synodaliteit

“INSPRAAK MOET NIET LEIDEN TOT MEDEZEGGENSCHAP”?

1. INLEIDING

1.1 Een synode is een kerkelijke vergadering. Het woord is afgeleid van het griekse σύνοδος dat “samen op weg betekent. Op provinciaal niveau (bisdom) gebruiken we het woord ‘synode’, een vergadering op grotere schaal wordt binnen de RK-Kerk ‘concilie’ genoemd. In 1965 heeft Paus Paulus VI een bijzondere vorm van synode ingesteld: de bisschoppensynode. Hierbij wordt zowel tussen Paus en bisschoppen als tussen bisschoppen onderling overlegd over belangrijke zaken. De meest bekende synodes/concilies zijn die uit de 4e en 5e eeuw, waar de inhoud van het “juiste” geloof werd vastgesteld en andere stromingen als ketterijen werden veroordeeld. Hieruit komt onder meer de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel voort.

1.2 In oktober 2023 zal een bisschoppensynode worden gehouden met als titel ‘Voor een synodale Kerk: communio, participatie, missie’. Tevens is in oktober 2021 een voorbereidingstraject van 2 jaar in gang gezet. Hierin wordt de bisschoppen gevraagd te luisteren naar alle gremia in de kerk. De Paus verwoordde een en ander als volgt: ‘Een synodale Kerk een Kerk is die luistert, die beseft dat luisteren ‘meer is dan alleen maar horen’. Het is een wederzijds luisteren waarin iedereen iets kan leren. Het volk van gelovigen, het college van bisschoppen, de bisschop van Rome: allen luisterend naar elkaar, en allen luisterend naar de Heilige Geest, de ‘Geest van de waarheid’ (Joh. 14:17), om te weten wat de Geest ‘spreekt tot de Kerken’ (Openbaring 2:7)’.”

1.3 Het begrip synodaliteit – samen op weg zijn – vormt een verbinding met het Tweede Vaticaans Concilie. Alle gedoopten samen vormen ‘Gods Volk onderweg’ een titel en een opdracht. Bij dit samen onderweg zijn is het wenselijk om af en toe te reflecteren op hoe wij dit doen. Opdat de Kerk zo goed mogelijk gemeenschap kan beleven, participatie kan verwezenlijken en open kan staan voor zending.

2. HET DOEL VAN DE SYNODE

2.1 De fundamentele vraag luidt: hoe maakt dit ‘samen onderweg zijn’, dat op verschillende niveaus binnen onze Kerk plaatsvindt, het de Kerk mogelijk om het Evangelie te verkondigen. Tot welke verdere stappen worden wij door de Geest uitgenodigd om te groeien als synodale Kerk?

2.2 Om deze vraag te beantwoorden is het de bedoeling dat het gehele volk van God luistert naar wat de Geest tot de Kerk zegt. Dit moet vooral een ‘luisteren naar elkaar’ zijn, waarin de clerus geen éénrichtingsverkeer hanteert. De sensus fidelium, de neerslag van wat de Geest tot het gehele Volk Gods zegt, moet leidend zijn.

2.3 In de praktijk betekent dit dat de raadpleging door de bisschoppen wordt gecoördineerd met de bedoeling om ‘de rijkdom van ervaringen met doorleefde ‘synodaliteit’ bijeen te brengen. Hier worden de herders en gelovigen van de lokale kerken (parochies) bij betrokken, maar ook religieuze ordes etc. Een belangrijke rol wordt gezien voor de priesterraden en pastorale raden. De te horen groep wordt verbreed met ‘arme en uitgesloten mensen’, maar er is ook plaats ingeruimd voor overleg met andere christelijke denominaties en andere religies, alsmede met groepen in de samenleving.

Gevraagd wordt om:

Aan te geven welke ervaringen deze fundamentele vraag bij je oproept
Hierop te reflecteren: welke vreugde of moeilijkheden kwam je tegen? Welke inzichten heb je verkregen?
Aan te geven waar in deze ervaringen de stem van de Geest te horen was. Wat vraagt deze van ons? Welke stappen moeten worden gezet? En waar vinden we consensus hierover?

Dit alles zowel op het niveau van het dagelijkse leven en werken van de Kerk, als op het niveau van kerkelijke structuren en processen en dat van het synodale proces zelf.

Tenslotte zijn het de bisschoppen die deze informatie samenvoegen en interpreteren. De rapportage vindt uiteindelijk per aartsbisdom plaats. De (verschoven) deadline is 15 augustus 2022.

3. Tien thematische onderzoeksdomeinen.

Het voorbereidend document noemt tien thema’s die samen de facetten van ‘doorleefde synodaliteit’ verwoorden. Zij kunnen worden aangepast aan de lokale context. Het zijn:

Tochtgenoten	Wie zijn dit? Wie missen we?
Luisteren	Luisteren we wel goed naar iedereen? En met een open geest?
Het woord nemen	Is er een vrije en open communicatiestijl, zowel binnen de Kerk als met de samenleving?
Vieren	Hoe inspireert de manier van vieren het samen op weg zijn?
Medeverantwoordelijkheid voor de zending	Hoe wordt elke gedoopte geroepen? Hoe worden zij ondersteund? Ondersteuning van hen die zich inzetten voor de samenleving?
Dialoog in Kerk en Samenleving	Hoe omgaan met verschillen? Hoe samen te werken?
Andere christelijke denominaties	Relaties met christelijke broeders en zusters: welke? Wat zijn de vruchten en de moeilijkheden?
Gezag en Participatie	Hoe wordt gezag uitgeoefend? Hoe wordt lekenparticipatie en medeverantwoordelijkheid gestimuleerd?
Onderscheiden en beslissen	Zijn de huidige procedures voor verbetering vatbaar?
Synodale vorming	De spiritualiteit van ‘samen op weg gaan’ als vormend element

De Nederlandse bisschoppen hebben besloten zich te beperken tot: vieren, medeverantwoordelijk voor missie, dialoog in Kerk en samenleving.

4. NOG LANG GEEN DEMOCRATIE

4.1 Al voor de start van het synodale proces is van alle kanten gewaarschuwd voor overdreven verwachtingen want ‘de kerk is geen parlement of democratie’. Verwacht dus geen grote wijzigingen in organisatie of liturgie. Maar hopelijk gaan clerus en gelovigen beter naar elkaar luisteren. Om de link met het Tweede Vaticaans Concilie nog maar eens te leggen:

Lumen gentium nr. 37
Laten de gewijde herders van hun kant de waardigheid en verantwoordelijkheid van de leken in de Kerk erkennen en bevorderen, van hun wijze raad dankbaar gebruik maken, hun in de dienst van de Kerk met vertrouwen opdrachten verlenen, bewegingsvrijheid en ruimte voor hen scheppen, meer nog, hen aanmoedigen om ook uit eigen beweging tot handelen over te gaan …… zodat heel de Kerk …... haar zending voor het leven van de wereld krachtdadiger kan vervullen.

Presbyterorum ordinis nr. 9
De priesters …… moeten graag naar de leken luisteren, in broederlijke gezindheid met hun wensen rekening houden, hun ervaring en competentie op de diverse terreinen van de menselijke activiteit erkennen, om samen met hen de tekenen des tijds te kunnen onderkennen.

4.2 In dit synodale proces zitten een aantal valkuilen die wederzijds luisteren bemoeilijken. Zo zijn het de bisdommen die op diocesaan niveau gesprekken etc. organiseren, die de gespreksonderwerpen vaststellen en bepalen met welke maatschappelijke partijen wordt gesproken. Bovendien zijn zij degenen die bepalen waar de stem van de Geest wel of niet te horen was en welke ervaringen en verbeter-voorstellen worden doorgegeven aan ‘Rome’. Ook aan de voorkant, in het voorbereidend document, worden de grenzen van het ‘wederzijds luisteren’ worden aangegeven: de door het Vaticaan gegeven theologische onderbouwing en de aangegeven perspectieven. Hoeveel ruimte is er voor afwijkende/bredere opvattingen?

Daarom zijn verschillende organisaties - waaronder de Mariënburgvereniging – bezig met het opstellen van een eigen boodschap over deze materie. Hierbij zullen de leden worden geraadpleegd.

5. MEER LEZEN?

Op de website van het vaticaan www.synod.va staan alle documenten met betrekking tot deze synode. Er zijn hier ook vertalingen in het Nederlands Wie meer over de synode wil weten kan beginnen met:

5.1 DE SYNODALITEIT IN HET LEVEN EN DE ZENDING VAN DE KERK

(Internationale Theologische Commissie) 2 maart 2018 Dit document bevat theologische beschouwingen over (vernieuwde) synodaliteit. Het gaat zowel in op Bijbel en Traditie, als op de ontwikkelingen rond dit thema: welke structuren bestaan/bestonden er, en op welke niveaus. Waarom is vernieuwing nodig? Vindplaats: https://www.rkdocumenten.nl/rkdocs/index.php?mi=610&doc=7069

5.2 HET VOORBEREIDEND DOCUMENT

Dit document is bedoeld als ondersteuning voor het voorbereidingstraject. Daartoe geeft het:
- Een schets van de hedendaagse context
- Een overzicht van de theologische onderbouwing van een correct begrip en gebruik van synodaliteit
- Een aantal Bijbelse gedachten om meditatieve reflectie tijdens dit pad te ondersteunen
- Perspectieven om ervaringen te duiden
- Manieren om op dit pad gebed en ‘delen’ te gebruiken Dit wordt concreet gemaakt in een bij dit document gevoegd methodologisch Handboek. <KLIK HIER voor het voorbereidend document>

5.3 HET VADEMECUM

Dit document is bedoeld als een handreiking en een leidraad bij het voorbereidend document. Het gaat in op achtergrond en doel van de synode, de principes van een synodaal proces, de rol van (onder meer) bisschoppen en priesters en diakens binnen dit proces. Het biedt hulpmiddelen en methodologische informatie om dit proces goed te kunnen doorlopen. Ten opzichte van het voorbereidend document is het zowel een overlap als een uitbreiding. <KLIK HIER voor het vademecum>

5.4 WEBSITES VAN DE BISDOMMEN

Op de websites van diverse bisdommen zijn documenten opgenomen over de synode, maar ook gesprekskaartjes en andere hulpmiddelen.
• https://www.aartsbisdom.nl/
• https://www.bisdomhaarlem-amsterdam.nl/
• https://www.bisdomdenbosch.nl/
• https://bisdom-roermond.nl/
• https://www.bisdomvanbreda.nl/
• https://bisdomgl.nl/
• https://www.bisdomrotterdam.nl/

Download <HIER> het bovenstaande artikel in .pdf